De grootste haven van Europa heeft volcontinu gefunctioneerd tijdens het coronajaar 2020. Juist in een jaar waarin de maatschappij ernstig werd ontwricht, bevestigde de haven van Rotterdam daarmee zijn rol als betrouwbare partner in de logistieke keten. Door het opveren van goederenvolumes in de tweede jaarhelft bleef de daling van het jaarvolume vorig jaar beperkt tot minus 6,9% ten opzichte van 2019. Dankzij een sterk bedrijfsresultaat is Havenbedrijf Rotterdam in staat om de komende jaren een ambitieuze investeringsagenda uit te voeren met grote impact op werkgelegenheid, duurzaamheid en maatschappij.

De financiële resultaten van Havenbedrijf Rotterdam waren beter dan in 2019, hoofdzakelijk als gevolg van eenmalige baten en kostenbesparingen. Het bedrijfsresultaat voor rente, afschrijvingen en belastingen bedroeg € 477,5 miljoen (2019: € 433,4 miljoen) en het netto resultaat kwam uit op € 351,7 miljoen (2019: € 238,9 miljoen).

Het volume van goederenoverslag in de haven van Rotterdam bedroeg 436,8 miljoen ton in 2020. Daarmee blijft Rotterdam met afstand de grootste haven van Europa. In de eerste jaarhelft daalde de totale overslag nog met 9,1%. In het tweede halfjaar daarentegen bleef de daling beperkt tot 4,6% ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, waardoor de daling voor heel 2020 beperkt bleef tot 6,9%.

Volumeveranderingen waren grotendeels terug te voeren op de coronarecessie. Bovengemiddeld grote volumedalingen waren er te zien in ijzererts (-24,5%), kolen (-22,8%), ruwe olie (-10,2%) en minerale olieproducten (-11,9%). De daling bij containers was beperkt (-1,2% in tonnen, -3,2% in TEU). Plussen waren er te zien in de overslag van agribulk (+4,8%) en biomassa (+108,3%).

Allard Castelein, president-directeur van Havenbedrijf Rotterdam: “In een uitzonderlijk jaar was de haven van Rotterdam volledig operationeel waardoor goederen en grondstoffen hun weg bleven vinden naar consumenten en bedrijven. Ik dank iedereen die hieraan heeft bijgedragen: onze klanten, de nautische dienstverleners en de logistieke partners. Mijn speciale dank gaat naar de collega’s van het Havenbedrijf. Ondanks de coronacrisis heeft het Havenbedrijf een beter financieel resultaat gerealiseerd. Samen met overheid, havenbedrijfsleven en partners hebben wij belangrijke stappen gezet op weg naar de verduurzaming van het energiesysteem en het terugdringen van CO2-uitstoot, en daarmee maken wij impact. Ik ben trots op deze prestaties.”

Ontwikkelingen per categorie goederenoverslag

Droog massagoed

De overslag van droog massagoed in 2020 (63,8 miljoen ton) daalde fors ten opzichte van 2019 (74,5 miljoen ton). De aanvoer van ijzererts en cokeskolen verminderde vooral door de sterk gedaalde Duitse staalproductie. Ook de overslag van energiekolen liet een daling zien ten opzichte van 2019. Het aandeel in de door de pandemie al gedaalde stroomproductie nam verder af door sterke concurrentie van zon, gas en een recordproductie wind. Ook lag een kolengestookte centrale op de Maasvlakte stil. Een uitschieter was de toegenomen overslag van biomassa dat extra verbruikt werd in de Amer9-centrale in Geertruidenberg.

Nat massagoed

De overslag van nat massagoed bedroeg 192,0 miljoen ton (2019: 211,2 miljoen ton). De daling van de overslag van ruwe olie werd veroorzaakt door geringere vraag naar olieproducten. Zo zakte de vraag naar kerosine in omdat er vanwege corona nauwelijks gevlogen werd. Raffinaderijen hebben de vraagdaling opgevangen door minder te produceren en de bezettingsgraad te verlagen. Bij olieproducten werd de daling vooral veroorzaakt door minder overslag van stookolie en gasolie/diesel. Door strengere internationale uitstootregels is er fors minder vraag naar hoogzwavelige stookolie.

Een lichtpuntje betrof de toegenomen overslag van overig nat massagoed. Binnen deze groep deed de overslag van biobrandstoffen het erg goed, vooral biodiesel. De hubfunctie die Rotterdam in dit product heeft, werd hierdoor versterkt.

Als grootste bunkerhaven van Europa biedt de haven van Rotterdam de scheepvaart een breed palet aan brandstoffen, wat leidde tot een stijging van het bunkervolume.

Containers en breakbulk

Vanwege de pandemie vertoonde de containeroverslag in 2020 een grillig verloop. In eerste instantie was er een impact vanwege de lockdown in China. Nadat het virus zich verder verspreidde over Europa en de rest van de wereld, liep de vraag naar goederen sterk terug. Ook werden veel diensten uit de vaart genomen. Sinds de zomer trad echter een sterk herstel van volumes op, omdat consumenten hun geld vooral uitgaven aan fysieke goederen in plaats van aan diensten. De overslagvolumes in de tweede helft van 2020 waren daardoor hoger dan in 2019 (76,4 miljoen ton versus 75,7 miljoen ton).

Ook RoRo overslagvolumes lieten een grillig verloop zien. Na een forse dip in het tweede en begin derde kwartaal vanwege Covid-19 trad een sterke groeispurt op vanaf september. Veel bedrijven hebben toen voorraden ingeslagen om een verstoring van de supply chain als gevolg van Brexit voor te zijn.

Gezonde financiële resultaten Havenbedrijf

De financiële resultaten van Havenbedrijf Rotterdam waren beter dan in 2019. De contractopbrengsten namen toe. In 2020 werden, net als in voorgaande jaren, enkele terreinhuurcontracten met klanten verlengd tegen marktconforme tarieven. De extra opbrengsten die hieruit voortvloeiden, waren deels eenmalig (inhaaleffect vorige jaren) en deels structureel. De inkomsten uit zeehavengeld waren in 2020 minder dan het jaar ervoor door lagere overslag als gevolg van de coronapandemie. Bovendien waren de exploitatiekosten aanzienlijk lager dan begroot, enerzijds door kostenmaatregelen en anderzijds omdat evenementen en reizen geen doorgang konden vinden. Dit resulteerde in een bedrijfsresultaat voor rente, afschrijvingen en belastingen van € 477,5 miljoen (2019: € 433,4 miljoen).

Het netto resultaat kwam uit op € 351,7 miljoen (2019: € 238,9 miljoen). Naast de eenmalige effecten bij de opbrengsten uit terreinverhuur werd dit resultaat ook eenmalig sterk beïnvloed door het niet doorgaan van de beoogde verlaging van het vennootschapsbelastingtarief naar 21,7% (blijft 25%).

Gezonde financiën stellen het Havenbedrijf in staat om forse investeringen te blijven doen in het verbeteren van de haveninfrastructuur en het realiseren van maatschappelijke impact. De bruto investeringen inclusief deelnemingen bedroegen € 265,8 miljoen (2019: € 338,3 miljoen).

Havenbedrijf stelt voor aan de aandeelhouders, de gemeente Rotterdam en de Staat der Nederlanden, over 2020 een bedrag van € 120,5 miljoen dividend uit te keren waarvan € 78,7 miljoen aan de gemeente en € 41,8 miljoen aan de Staat.

Vooruitgang in energietransitie

Nederland heeft zich gecommitteerd aan de afspraken van het klimaatakkoord van Parijs om de klimaatverandering binnen de perken te houden. Wij zijn ervan overtuigd dat we in het haven- en industriecomplex een koploperfunctie vervullen in de energietransitie. Enkele hoofdpunten in 2020 waren:

In de waterstofketen werd goede vooruitgang geboekt met de voorbereiding van het plaatsen van electrolysers op het conversiepark, het aanleggen van een centrale leiding door het havengebied en het op gang brengen van de import van waterstof.

De Europese Commissie heeft besloten dat het Porthosproject in aanmerking komt voor een subsidie van €102 miljoen. Deze subsidie maakt deel uit van de Connecting Europe Facility voor energie infrastructuur waarmee de Europese Unie de ontwikkeling van energie uit hernieuwbare bronnen ondersteunt. Porthos is een project om CO2 van de industrie op te slaan onder de Noordzee. Het Havenbedrijf Rotterdam is één van de initiatiefnemers.

In juni werd ZES gelanceerd, een samenwerking tussen Havenbedrijf, ING, Engie, en Wärtsilä. ZES verhuurt verwisselbare batterijcontainers (ZES-Packs) aan binnenvaartondernemers.

Uitbreiding van walstroomcapaciteit, onder andere aan het Calandkanaal voor kraanschepen van Heerema. De gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf Rotterdam gaan gezamenlijk walstroom voor zeeschepen uitrollen. Doel is dat in 2030 een groot deel van de zeeschepen ‘aan de stekker’ gaat als ze aan de kade liggen.

Digitalisering

Als onafhankelijke partij neemt Havenbedrijf Rotterdam zijn verantwoordelijkheid om digitaliseringsontwikkelingen aan te jagen, externe deskundigheid te betrekken en sterke coalities te smeden. De volgende drie gebieden zijn onderdeel van onze digitale strategie:

• Verbeteren onderdeel van beheer en management van de haven en haveninfrastructuur.
• Vlotte en veilige afhandeling van scheepvaart.
• Verder verbeteren van efficiency in de logistieke processen.

Ook in 2020 bouwden wij verder aan een sterke digitale basis. Enkele voorbeelden:

• Voormalig pilotproject Boxinsider van het Havenbedrijf Rotterdam is bij Portbase ondergebracht en is doorontwikkeld tot een volwaardig draaiende applicatie met de naam Cargo Tracker. Deze applicatie maakt het mogelijk voor bedrijven alle importbewegingen van containers in de Rotterdamse haven te volgen. Bij vertraging ontvangen zij automatisch een melding.

• Er is een succesvolle proef gedaan met elektriciteitsplatform Distro. Dit op blockchain gebaseerde platform helpt bedrijven in de haven om energiekosten te drukken door enerzijds lokaal opgewerkte elektriciteit beter te benutten en anderzijds de pieken op het elektriciteitsnet te reduceren. Zo draagt het bij aan de klimaatdoelstelling in 2050 een CO2-neutrale haven te zijn.

• In 2020 zijn wederom pilots uitgevoerd met de applicatie PortXchange voor zogeheten optimale havenbezoeken, in samenwerking met de rederijen Maersk en MSC en in afstemming met de internationale scheepvaartorganisatie IMO. Data delen voor ‘just-in-time’ aankomsten zijn een effectief middel om havens efficiënter te laten functioneren en kunnen een aanzienlijke impact hebben op het milieu omdat er zo minder broeikasgassen worden uitgestoten.

Vooruitzichten

Vooruitkijkend naar de ontwikkeling van overslagvolumes in 2021, zal veel afhangen van de snelheid en effectiviteit van vaccinatiecampagnes door nationale overheden. Indien deze vaccinatieprogramma’s effectief blijken, ligt een opleving van de wereldhandel in de lijn der verwachting. Een terugkeer naar pre-Covid doorvoervolumes in 2021 is evenwel onwaarschijnlijk gegeven de matige vooruitzichten voor economisch herstel. Zo zal de internationale mobiliteit naar verwachting ook dit jaar nog beperkt zijn met als gevolg minder vraag naar olie.

Allard Castelein: 'De instelling waarmee het Rotterdamse havenbedrijfsleven zich dag in dag uit inzet om onze sterke concurrentiepositie en voortrekkersrol te behouden, geeft vertrouwen voor de toekomst van de haven. Hier wordt het geld voor morgen verdiend en daarom investeert het Havenbedrijf zelf de komende vijf jaar naar verwachting zo’n € 1,5 miljard in energietransitie, digitalisering en infrastructuur. Daarmee zijn we letterlijk een startmotor voor banen, inkomsten en welvaart voor de BV Nederland. Door het maken van keuzes en het daadkrachtig optreden van lokale, regionale en nationale overheden, kan maximaal gebruik worden gemaakt van de potentie van de Rotterdamse startmotor en helpen wij het verdienvermogen van Nederland vooruit.'