Leestijd: 11 minuten

Minder overslag, zichtbare voortgang verduurzaming haven

In het afgelopen jaar zijn belangrijke investeringsbeslissingen genomen die bijdragen aan de verduurzaming van de haven en de logistieke keten van en naar Rotterdam. De financiële resultaten waren stabiel, waardoor het Havenbedrijf gesteld staat om ook de komende jaren in te zetten op verdere investeringen gericht op een toekomstbestendige haven.

De omvang van de totale goederenoverslag in de Rotterdamse haven bedroeg dit jaar 438,8 miljoen ton. Dit is 6,1% lager dan in 2022 (467,4 miljoen ton). De daling betrof vooral de overslag van kolen, containers en overig droog massagoed. De overslag nam toe in de segmenten agribulk, ijzererts & schroot en LNG.

• 6,1% minder goederenoverslag als gevolg van voortdurende geopolitieke onrust, lage economische groei en hoge inflatie
• Zichtbare voortgang verduurzaming industrie en logistieke keten: investeringsbeslissing Porthos genomen, aanleg nationale waterstofnetwerk gestart, nieuwe walstroomaansluitingen gerealiseerd, landaanwinning Prinses Alexiahaven gestart
• Belangrijke ontwikkelingen in containersegment: investeringsbeslissingen genomen voor uitbreiding containerterminals door APMT en RWG, Container Exchange Route (CER) officieel geopend, Nextlogic operationeel, verbreding Yangtzekanaal gestart
• Stabiel financieel resultaat Havenbedrijf Rotterdam
• Investeringsniveau Havenbedrijf Rotterdam onverminderd hoog

Boudewijn Siemons, CEO Havenbedrijf Rotterdam: “Het jaar 2023 kenmerkte zich door voortdurende geopolitieke onrust, lage economische groei als gevolg van hogere rentes en haperende wereldhandel. Dit heeft een logisch effect gehad op de overslag in de Rotterdamse haven. Het was echter ook het jaar van veel grote investeringsbeslissingen en mijlpalen in de transitie naar een duurzame haven. We hebben de definitieve investeringsbeslissing genomen voor de aanleg van het CO₂-transport- en -opslagproject Porthos. Ook is de bouw van het nationale waterstofnetwerk in de Rotterdamse haven van start gegaan. En we hebben dit jaar een aantal belangrijke ontwikkelingen in het logistieke segment gevierd, zoals de aankondiging van de uitbreidingen van containerterminals APMT en RWG en de ingebruikname van de CER. Allemaal ontwikkelingen die ons een stap dichterbij een succesvol en toekomstbestendig haven- en industriecomplex brengen.”

Economische waardecreatie

Financiën

Financieel heeft het Havenbedrijf een stabiel jaar achter de rug. De opbrengsten stegen met 1,9% tot € 841,5 miljoen. De belangrijkste onderdelen van de omzet zijn de contractopbrengsten uit verhuur van terreinen en de havengelden. Door prijsherzieningen en nieuwe contracten zijn de contractopbrengsten gestegen met € 28,4 miljoen. De inkomsten uit havengelden zijn door een combinatie van lagere overslag en een hogere prijs per ton gedaald met € 4,6 miljoen. De operationele lasten stegen met 3,8% (€ 10,7 miljoen) tot € 292,9 miljoen en zijn te verklaren door hogere loon- en exploitatiekosten. Per saldo nam het bedrijfsresultaat voor rente, afschrijvingen en belasting (EBITDA) toe met 0,9% tot € 548,6 miljoen. Het netto resultaat is afgenomen met 5,6% (€ 13,7 miljoen) tot € 233,5 miljoen t.o.v. 2022 (€ 247,2 miljoen). De daling van het nettoresultaat wordt veroorzaakt door twee eenmalige posten in 2023. Vorig jaar is een afwaardering van verworven stikstofdepositierechten door de uitspraak van de Raad van State met betrekking tot de 25 kilometer afkapgrens (€ 8,0 miljoen) verwerkt. Daarnaast is de garantiepremie Porthos (€ 7,3 miljoen) verwerkt wat leidt tot een lager resultaat deelnemingen. De rentelasten waren in 2023 € 6,8 miljoen hoger vanwege de hoge rentestand t.o.v. 2022. Het dividendvoorstel voor de aandeelhouders (gemeente Rotterdam en Rijk) bedraagt € 129,0 miljoen (2022: € 132,3 miljoen).

In totaal investeerde het Havenbedrijf € 295,4 miljoen. Dat is bijna 15% meer dan in 2022 (€ 257,0 miljoen). De grootste investeringen van 2023 zijn de investeringen in kademuren voor de containersector (€ 72,9 miljoen), landaanwinning Prinses Alexiahaven (€ 23,1 miljoen) en het remmingwerk van de Rozenburgsesluis (€ 12,8 miljoen).

Overslag

Droog massagoed

De overslag van droog massagoed daalde in 2023 ten opzichte van 2022 met 11,8%. Binnen het segment agribulk was de toename van de aanvoer van mais opvallend. In Europa hadden boeren te kampen met misoogsten door droogte en overstromingen. Daardoor is er 50% meer mais geïmporteerd. De overslag van kolen nam af met 20,3% naar 23,1 miljoen ton, met name door de lage vraag naar energiekolen voor stroomproductie. In 2022 steeg de vraag naar energiekolen sterk vanwege zorgen om de energiezekerheid en sterk stijgende gasprijzen. De overslag van ijzererts & schroot nam toe met 9,9% naar 28,1 miljoen ton. Ertsvoorraden zijn aangevuld nadat er in 2022 weinig erts werd geïmporteerd vanwege de lage staalproductie. De schrootafvoer in Rotterdam steeg met 32%.

De negatieve cijfers in de overslag van overig droog massagoed zijn toe te schrijven aan de verminderde vraag naar grondstoffen door de Europese industrie. De opvallende daling van 49,4% van overig droog massagoed en de stijging van 31,3% van agribulk zijn veroorzaakt door een correctie op verkeerde aangiftes in het zeehavengeld systeem in 2022. Zonder de vertekening is de daling van overig droog massagoed 24,7% en de stijging van agribulk 3,0%.

Nat massagoed

Er is vorig jaar 3,4% minder nat massagoed overgeslagen. Ruwe olie liet een daling zien van 1,4% als gevolg van het wegvallen van boord-boordoverslag. De overslag van minerale olieproducten daalde met 6,5%. Dit kwam voornamelijk door de afname van de overslag van stookolie en nafta. Hierdoor werd er voor het eerst meer gasolie dan stookolie overgeslagen. De overslag van LNG steeg met 3,7% naar 11,9 miljoen ton. Europa blijft veel LNG importeren als vervanging van Russisch aardgas per pijpleiding. Ook vond er meer bunkering plaats met zeegaande LNG-tankers. Overig nat massagoed daalde in alle onderliggende categorieën (chemische, hernieuwbare en plantaardige producten) met 5,9% naar 36,1 miljoen ton. Dit kwam vooral door lage vraag en voorraadvermindering.

Containers en breakbulk

In 2023 nam de overslag van containers in tonnen af met 6,8% tot 130,1 miljoen ton en in TEU met 7,0% tot 13,4 miljoen TEU. De containeroverslag is de laatste jaren erg volatiel gebleken door de COVID-periode en geopolitieke ontwikkelingen. De in 2022 ingezette daling heeft zich in 2023 voortgezet. De belangrijkste redenen zijn de lagere consumptie, lagere productie in Europa en het wegvallen van volumes van en naar Rusland vanwege de sancties. Het aantal scheepsbezoeken in het containersegment steeg licht met 1,0%. De belading van de containerschepen lag echter 7,8% lager. Het Roll-on / Roll-off (RoRo) segment is afgenomen met 5,0% tot 25,9 miljoen ton. De zwakke Britse economie en de achterblijvende consumptie blijven hier de grootste oorzaken van. De afname met 15,1% van overig stukgoed heeft voor een belangrijk deel te maken met de daling van de containertarieven. Die zijn in 2023 sterk gedaald, waardoor er meer lading in containers is verscheept i.p.v. als stukgoed. Daarnaast betekende de tegenvallende vraag in Europa vanwege inflatie en oplopende rentestanden dat veel voorraden lang op de stukgoedterminals bleven staan en er minder ruimte was voor additionele ladingacquisitie.

Investeringen in havenontwikkeling

Uitbreiding containerterminals door APMT en RWG

Containerterminals APM Terminals en Rotterdam World Gateway (RWG) hebben in 2023 aangekondigd hun terminals in de Prinses Amaliahaven te gaan uitbreiden. De uitbreiding van APMT beslaat een terrein van zo’n 47,5 hectare, inclusief een diepzeekade met een totale lengte van één kilometer. Met de uitbreiding van APMT komt er ongeveer twee miljoen TEU aan terminalcapaciteit bij. De oplevering van de kademuur staat gepland voor de tweede helft van 2024. Bij RWG betreft de uitbreiding ongeveer 45 hectare terminalterrein en 920 meter kademuur. De capaciteit van RWG groeit hiermee gefaseerd met 1,8 miljoen TEU. Beide terminals worden voorbereid op het gebruik van walstroom en zullen CO₂-neutraal opereren.

Container Exchange Route (CER)

Eind 2023 is de CER in gebruik genomen. Het 17 kilometer lange gesloten wegennetwerk verbindt op dit moment de containerterminals van Rotterdam World Gateway (RWG), de Delta terminal van Hutchison Ports ECT Rotterdam (ECT), de terminals en depots van QTerminals Kramer Rotterdam (KDD, RCT en DCS) en de Rijksinspectie Terminal van de Douane met elkaar. De CER levert een grote bijdrage aan de veiligheid, integriteit, efficiëntie en duurzaamheid in de Rotterdamse haven.

Nextlogic operationeel

Na een intensieve pilotfase gingen in januari 2023 de seinen voor Nextlogic op groen. Door Nextlogic worden containerbinnenvaartschepen sneller afgehandeld en worden kades optimaal benut. Het afgelopen jaar zijn er meerdere partijen opgeschaald, met als resultaat dat er 1 miljoen containermoves verwerkt zijn en de havenverblijftijd met ruim 20% gedaald is.

Verbreding Yangtzekanaal

De komende jaren zullen er steeds meer en steeds grotere containerschepen door het Yangtzekanaal naar de terminals op de Maasvlakte varen. Om de huidige schepen meer ruimte te geven en ook de steeds groter wordende schepen goed te kunnen laten passeren, zal het vaarpad van het Yangtzekanaal de komende jaren over de gehele lengte worden verbreed. Het project bestaat uit drie deelprojecten. Het eerste deelproject is in september 2023 gestart en betreft de aanleg van 500 meter kade direct bij de entree van de Rotterdamse haven. Aan deze kade worden ligplaatsen voor 12 sleepboten inclusief walstroom gerealiseerd. De oplevering en ingebruikname staat gepland voor begin 2025.

Maatschappelijke waardecreatie

Voortgang energietransitie

Porthos

Half oktober heeft Porthos de definitieve investeringsbeslissing genomen. Het systeem voor transport en opslag van CO₂ van Porthos bestaat uit een onshore leiding die vanaf de Botlek door het havengebied loopt naar een compressorstation op de Maasvlakte. Vanaf het compressorstation loopt de CO₂ leiding naar lege gasvelden onder de bodem van de Noordzee. Deze ‘backbone’ wordt grotendeels in de al aanwezige leidingenstroken aangelegd. Op een tiental strategische locaties is een afsluiter- of aansluitlocatie voorzien om bedrijven in de haven hun afgevangen CO₂ in het systeem te laten brengen. Dankzij Porthos wordt straks 2,5 miljoen ton CO₂ per jaar afgevangen en permanent opgeslagen. CO₂-opslag is daarmee een wezenlijke maatregel voor de industrie om bij te dragen aan de Nederlandse klimaatdoelstellingen.

Aanleg nationale waterstofnetwerk

De bouw van het nationale waterstofnetwerk is op 27 oktober officieel start gegaan in de Rotterdamse haven. Het netwerk, dat open is voor alle toeleveranciers en afnemers van waterstof zal straks 1.200 kilometer lang zijn en 5 Nederlandse industriële clusters toegang bieden tot groene waterstof. Het eerste deel van meer dan 30 kilometer loopt van het conversiepark op de Maasvlakte naar Pernis. Op het conversiepark wordt nu de eerste van vier waterstoffabrieken gebouwd. Deze 200MW waterstoffabriek, de Holland Hydrogen 1, maakt groene waterstof met elektriciteit van windparken op zee en zal naar verwachting in 2025 de eerste groene waterstof aan de productielocatie in Pernis kunnen leveren. Met de beoogde Delta Rhine Corridor komt er ook een verbinding met Duitsland.

Walstroom

Begin juni startte de bouw van de walstroominstallatie voor cruiseschepen aan de Holland Amerikakade. Het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat, de gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam maken de aanleg financieel mogelijk. Boskalis nam in november een grootschalige walstroomvoorziening in gebruik op zijn locatie in de Waalhaven. Een deel van de schepen van DFDS die aanmeren in Vlaardingen kreeg vanaf eind 2023 elektriciteit via een walstroominstallatie. Het gebruik van walstroom vermindert zowel de uitstoot van CO₂, stik- als fijnstof. Bovendien neemt het geluid van de schepen aanzienlijk af.

Distro Energy gelanceerd

Distro Energy, een scale-up van Havenbedrijf Rotterdam, ontwikkelde een intelligent en volledig geautomatiseerd handelsplatform. Hiermee kunnen bedrijven zelf opgewekte groene energie onderling lokaal verhandelen en het verbruik optimaliseren. In eerste instantie groeit de marktplaats het komende jaar voornamelijk met gebruikers in het Rotterdamse industrie- en havencluster. Dit zijn niet alleen afnemers en producenten, maar ook energieleveranciers en netbeheerders.

Landaanwinning Prinses Alexiahaven

Door de energietransitie is er veel vraag naar terreinen in het havengebied. Het aantal uitgeefbare terreinen in het bestaande havengebied is schaars. Havenbedrijf Rotterdam maakt daarom rond de Prinses Alexiahaven enkele gebieden geschikt voor de vestiging van nieuwe klanten. Met een kleine 10 miljoen kuub zand wordt 85 hectare terrein aangelegd. De werkzaamheden zijn in juli 2023 gestart en lopen tot de zomer van 2024.

Ondersteunend kabinetsbeleid nodig

De Rotterdamse haven creëert aanzienlijke economische en maatschappelijke waarde voor mensen in Rotterdam, Nederland en Europa. De investeringen van het Havenbedrijf en het havenbedrijfsleven in Rotterdam richten zich op tal van projecten die de overgang naar een nieuwe, meer duurzame economie faciliteren. Het is daarom van groot belang dat een volgend kabinet voldoende aandacht heeft voor onderwerpen die daar invloed op hebben, zoals voldoende capaciteit op het elektriciteitsnet, een bereikbare haven, daadkrachtig stikstof-beleid, voldoende goed opgeleid technisch personeel om de transitie gaande te houden en voor de versterking van het investeringsklimaat voor de (chemische) industrie in Nederland. Hiervoor is een actief en ondersteunend Haags beleid nodig, soms met maatregelen, soms met middelen. Met toekomstbestendige keuzes en focus op de uitvoering van beleid kan de Rotterdamse haven zijn positie in internationale ketens verder ontwikkelen, een belangrijke bijdrage leveren aan het behalen van de nationale en Europese klimaatdoelstellingen en het versterken van de strategische autonomie van Europa.

Boudewijn Siemons, CEO Havenbedrijf Rotterdam: “We maken ons grote zorgen over het verslechterende investeringsklimaat en de concurrentiepositie van de industrie, zoals bijvoorbeeld de chemie, in Nederland. De sector levert een cruciale bijdrage aan de transitie naar een duurzame economie. Om tempo te houden in de energie- en grondstoffentransitie moeten er door de overheid moeilijke keuzes worden gemaakt. Bedrijven moeten weten waar ze aan toe zijn en Nederland moet weer dé vestigingsplek voor de innovatieve en duurzame chemie worden.”

Vooruitblik

Als gevolg van de geopolitieke ontwikkelingen en aankomende verkiezingen in verschillende landen wordt verwacht dat ook 2024 een onvoorspelbaar jaar wordt. Des te belangrijker is het om in deze volatiele tijden als haven een stabiele koers te blijven varen en plannen tot uitvoering te brengen die de transitie verder helpen. In 2024 zal de bouw van Porthos starten en wordt er verder vormgegeven aan het ontwikkelen van het tweede conversiepark. Er worden (private) investeringsbeslissingen verwacht voor waterstoffabrieken, bio-raffinaderijen, het spooremplacement Maasvlakte-Zuid en het Prinses Alexiaviaduct op de Maasvlakte. Verder worden er nieuwe stappen gezet in de realisatie van walstroomvoorzieningen voor o.a. cruiseschepen, containerschepen en Roll-on/Roll-off-schepen. Ook wordt er in 2024 verder gewerkt aan de inzet en beschikbaarheid van nieuwe, duurzame brandstoffen en wordt er geïnvesteerd in laadinfrastructuur voor elektrische vrachtwagens om aan de verwachte vraag naar duurzaam wegvervoer te kunnen voldoen.