Uitgelegd: de rol van de Divisie Havenmeester bij het verlenen van toegang tot de Rotterdamse haven

Leestijd: 4 minuten

Zondagavond 13 oktober berichtte Zembla in een uitzending op NPO2 over de zogenoemde Russische schaduwvloot. Ook de rol van de Divisie Havenmeester van Havenbedrijf Rotterdam werd daarin belicht. (Rijks)havenmeester René de Vries legde in de uitzending uit wat de Divisie Havenmeester doet bij het verlenen van toegang van schepen naar de Rotterdamse haven. Ook de samenwerking met andere instanties kwam in de uitzending ter sprake. In dit artikel zetten we de feiten en cijfers nogmaals overzichtelijk op een rij.

Jaarlijks bezoeken 28.000 zeeschepen en 90.000 binnenvaartschepen de haven van Rotterdam. De (Rijks)Havenmeester van Rotterdam is verantwoordelijk voor een veilige en vlotte afwikkeling van de scheepvaart in de haven van Rotterdam. 

Wat is de rol van de Divisie Havenmeester Rotterdam bij binnenkomst van een schip in de haven van Rotterdam?

De Divisie Havenmeester Rotterdam (DHMR) zorgt voor de verkeersbegeleiding van schepen, in het zogenoemde aanloopgebied op de Noordzee (wat loopt vanaf 60 kilometer ten westen van de havenmond), die de haven van Rotterdam aan willen doen. Zeeschepen die Rotterdam aandoen moeten een groot aantal gegevens doorgeven aan DHMR voordat ze de haven mogen binnenvaren. Het gaat hier o.a. om informatie met betrekking tot lengte, diepgang, lading, verwachte aankomst- en vertrektijd en de laatste tien havens die zijn aangedaan. 

Als een schip dat op de sanctielijst staat de haven van Rotterdam binnen wil komen, wat doet DHMR dan? 

DHMR heeft een regiefunctie in het coördineren van de diverse partijen en nautische dienstverleners, die betrokken zijn bij het veilig afmeren van schepen op de daarvoor geplande ligplaatsen in de haven. Door de Kustwacht en Douane wordt DHMR geïnformeerd over schepen die aangemerkt zijn als sanctieschip. Schepen onder Russische vlag zijn altijd sanctieschepen. Schepen onder niet-Russische vlag met een voorgaande haven in Rusland, zijn sanctieschepen als zij Russische lading vervoeren, die niet onder de uitzonderingsbepalingen valt (zoals LNG).

Wanneer nog niet duidelijk is of het schip gesanctioneerde lading heeft of niet, zal DHMR het schip buiten de Rotterdamse haven houden totdat door de Douane beoordeeld is of deze lading onder de sanctiemaatregelen valt of niet. Op basis van dit advies zal het schip dan alsnog toestemming kunnen krijgen om de haven binnen te komen. Hierbij houden wij ons aan de sanctiemaatregelen en de beoordeling van de Douane en Kustwacht. 

Hoe werkt de Divisie Havenmeester samen met andere instanties om gesanctioneerde schepen niet naar Rotterdam te laten komen? 

DHMR werkt intensief samen met andere partijen. Onder het voorzitterschap van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vindt er een tweewekelijks overleg plaats, samen met Havenbedrijf Rotterdam, Rijkswaterstaat, de Douane, de Kustwacht en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Daarin worden gezamenlijk casussen en knelpunten besproken.

De Divisie Havenmeester is verantwoordelijk voor het toelatingsbeleid in de haven, wat betekent dit?

DHMR heeft geen officiële uitvoeringstaak als het gaat om de handhaving van sancties voor Russische schepen. Het weigeren van schepen gebeurt op basis van ontvangen informatie van de instanties die die uitvoeringstaak wel hebben.

Voor zover het gaat om het niet toelaten van schepen die op de zwarte lijst van de Europese sanctieregelgeving staan: daar beslist de Havenmeester zelfstandig over het al dan niet toelaten van deze schepen tot de haven van Rotterdam.

Er zijn gevallen bekend van schepen die hun trackingssystemen uitzetten. En van schepen die onder de ‘schaduwvloot’ vallen. Wat kan de Divisie Havenmeester Rotterdam hier tegen doen? 

DHMR beschikt niet zelf over gegevens van schepen die op de schaduwlijsten vermeld staan, noch over mogelijkheden om trackingsgegevens na te gaan. De Kustwacht verstrekt deze informatie aan DHMR. Waar DHMR wél naar kijkt, is of schepen een zogenoemde Last Port of Call in Rusland hebben, wat voor type schip dit betreft en of schepen onder Russische vlag varen. Op basis van deze gegevens zullen wij de Kustwacht informeren en verzoeken dit schip en de lading verder te beoordelen op de sanctiemaatregelen. De Kustwacht beoordeelt zo’n schip in samenwerking met de Douane. Zo werken we hecht samen en informeren wij elkaar vrijwel dagelijks. 

Wat merkt Havenbedrijf Rotterdam van de Russische sancties? 

Het aantal schepen onder Russische vlag dat naar Rotterdam wil komen is afgenomen tot nul, al sinds de zomer van 2022. Er zijn wel schepen die afkomstig zijn uit Russische havens met lading die uitgezonderd is van de sanctiemaatregelen. 

Ongeveer 15 procent (destijds 62 miljoen ton) van de overslag in Rotterdam was Rusland-gerelateerd vóór het ingaan van de sancties. Via de haven van Rotterdam werden veel energiedragers uit Rusland geïmporteerd. De afhankelijkheid van Russische energie is na de inval in Oekraïne binnen een jaar afgebouwd. Dat zijn ongekende verschuivingen in de mondiale energiestromen in een korte tijd.