“Ik word net zo blij van een bos als van een opslagterminal”
Leestijd: 7 minuten
Ze gelooft dat dromen uit kunnen komen, als je ze maar uit durft te spreken en de juiste medestanders om je heen weet te verzamelen. Refke Gunnewijk is Head of Clean Industry & Transport bij Havenbedrijf Rotterdam. Als het aan haar ligt wordt het zo snel mogelijk vanzelfsprekend dat er écht samenhang is tussen economie en ecologie.
Ze omschrijft zichzelf als gepassioneerd, iemand die wil verbinden en een positieve bijdrage wil leveren aan de wereld, natuur en mensen om haar heen. Hoe? Door te dromen, door creativiteit, verbeelding en door af en toe tegen wat heilige huisjes aan te schoppen. Ze heeft altijd een passie gehad voor kunst, maar ook voor zware industrie en transport. Ze koos voor de TU Delft om te studeren en vervolgens voor een carrière in de Rotterdamse haven. “Zware industrie en transport zijn zulke belangrijke sectoren, maar ze hebben tegelijkertijd veel uitstoot. En daarmee veel veranderpotentieel.”
Refke zet zich in voor de verduurzaming van transport en de grondstoffentransitie. De strategie voor de energietransitie ontstond in 2017 rondom drie pijlers (efficiency & infrastructuur, een nieuw energiesysteem en een nieuw grondstoffen- en brandstoffensysteem). Maar Refke miste de verduurzaming van transport en kaartte dit aan binnen het Havenbedrijf. Inmiddels heeft transport een eigen pijler gekregen in de strategie en leidt Refke een team van 18 mensen die zich volledig inzetten voor verduurzaming van transport en de grondstoffentransitie in de industrie. Ze gelooft dat je dromen moet uitspreken. “Dan kun je mensen meekrijgen en samen iets creëren. Dat klinkt misschien heel utopisch, maar een droom is een kans die actie vraagt. En om die kans te realiseren heb je andere mensen nodig. Je kan niet in je eentje iets bereiken.” Het team dat ze om haar heen verzamelde bestaat volgens Refke uit mensen die intrinsiek gemotiveerd zijn om een verandering door te maken. “Anders hou je dit werk niet vol. Je moet tegen de stroom in varen.”
“De grondstoffentransitie is nog veel complexer dan de energietransitie.”
Samen muziek maken
“Je kan hier toewerken naar de echte schop in de grond. Samen met partijen zien waar de pijn zit en dan tot realisatie komen.” vertelt Refke over het werk in de haven. Ze zoekt binnen de Rotterdamse haven en daarbuiten naar verbinding, creativiteit en lef, om zo grote uitdagingen aan te pakken. Samen met haar team zet ze zich in voor het verduurzamen van ketens: “Je hebt niks aan een schip zonder duurzame brandstoffen, maar andersom ook niet.” Ze gelooft dat speelsheid en creativiteit helpen om mensen mee te nemen in de complexiteit van deze transitie: “Mijn team heeft een spel gemaakt waarmee je de onderdelen van een emissievrije keten, van productie tot aan schip, aan elkaar kan leggen. Dat helpt enorm voor mensen om te ontdekken hoe ze kunnen bijdragen.” En risico’s nemen: “Fouten durven maken. De route naar het realiseren van een nieuw systeem kent veel onzekerheden. Iedereen moet eigen inspanningen doen om het waar te maken.” Volgens Refke is alles met elkaar verbonden, ook de ketens die de haven gebruiken: “Het is als een orkest. Iedereen speelt een instrument, maar samen maak je muziek.”
Ze geeft voorbeelden van dromen die concreet werden: “Heineken had de droom: ‘hoe kunnen we emissieloos varen?’ Toen is het bedrijf ZES ontstaan, dat ervoor heeft gezorgd dat het eerste binnenvaartschip nu op batterijen vaart.” Maar ze denkt ook aan CCS (Carbon Capture & Storage): “We zagen dat we meer CO₂ moeten afvangen. Dat is niet het eindbeeld, maar alles is nodig: het is een bouwsteen binnen een bredere strategie voor een toekomstbestendige industrie. Zo is het project Porthos ontstaan, waarbij straks CO₂ onder de Noordzee wordt opgeslagen.” Ze benadrukt: “Het is natuurlijk niet genoeg, maar het is wel een belangrijke stap.”
Kritieke materialen als nieuw thema
Met haar team zet ze zich óók in voor kritieke materialen, als onderdeel van de grondstoffentransitie. “De grondstoffentransitie is nog veel complexer dan de energietransitie.” Refke: “Bij de energietransitie ga je van energie uit fossiele bronnen naar energie vanuit wind en zon– elektronen. Bij de grondstoffentransitie ga je van producten gemaakt van fossiele oorsprong naar hernieuwbare en circulaire bronnen – moleculen. Dat is heel veel breder.” Ze geeft voorbeelden van kritieke materialen als germanium of lithium voor batterijen, defensie, digitalisering en de energietransitie. “Of neodymium, dit zit bijvoorbeeld in windmolens, maar ook in ‘speelgoedtroepjes’ die je snel weggooit.” Volgens Refke moeten we steeds meer bewegen naar recycling en het verwerken van kritieke materialen in Europa. Aan Refke de vraag hoe we daar als Havenbedrijf een rol in kunnen spelen. Er is al een lithium ion battery recycling facility in Rotterdam, maar de haven moet ook meer aan de slag met andere landen en ketenpartijen. “Welke grond hebben we nog en aan welke partijen geven we die uit? We zitten nu in de beginfase, maar er zijn steeds meer ideeën.”
In wat voor wereld wil ik leven?
Haar drive voor een positieve impact zit volgens Refke in haar verankerd. “Ik geloof dat je met elke keuze die je maakt, instemt met de wereld waarin je wil leven. En zo probeer ik echt keuzes te maken.” Ze vertelt dat ze op haar 18e voor haar eerste meubels bewust koos voor tweedehands, gemaakt van goede materialen en tijdloos. “Die meubels heb ik nog steeds.” Refke merkt dat men bijna niet meer weet waar onze spullen en ons voedsel in de supermarkt vandaan komen en we daarom steeds laconieker lijken om te gaan met producten en de wereld om ons heen. “We zijn losgekoppeld van de bronnen die ons voeden en ondersteunen. Er zijn zoveel grondstoffen en mensen nodig voor de hele keten. En veel wordt gewonnen onder erbarmelijke omstandigheden.” Ze zet zich daarom in haar privéleven in voor regeneratieve landbouw en maakt zelf meubels. “Als je zelf een boom plant of iets maakt besef je pas hoeveel dat vraagt.” De combinatie van natuur privé en haar inzet voor de transitie in haar werk blijkt voor haar een schot in de roos: “Ik kan net zo blij worden van een opslagterminal als van een bos.” Maar ze kan ook echt activistisch zijn: “Ik droom van een wereld waarin ecologie en economie veel meer samenhangen. Niet als doel, maar als vanzelfsprekendheid.” Daarbij zegt ze dat industrie en transport óók nodig zijn in een duurzame, circulaire wereld: “We kunnen veel lokaal, maar niet alles. En veel producten die je dagelijks gebruikt, zoals grondstoffen voor je fiets, zijn verwerkt door de chemische industrie”, legt Refke uit. “Ik geloof dat we bewuste keuzes moeten maken, maar desondanks hebben we deze sectoren nodig om ons ook op een duurzame manier te kunnen faciliteren in de levering en verwerking van ons voeding, grondstoffen, producten en energie.”
Concrete resultaten
Refke is enorm trots op haar team. Op de verbindingen die zijn gelegd in de markt. “Ondanks dat het lang duurt. Je kan echt verschil maken.” Na acht jaar werken bij het Havenbedrijf ziet ze ‘eindelijk’ concrete resultaten: “Er is nu een snellaadstation in de haven, er worden duurzame brandstoffen gebunkerd en geproduceerd, we hebben recyclingfaciliteiten in het havengebied en Porthos is onderweg: dat is heel tof om te zien.” En tegelijkertijd vindt ze dat er nog veel te doen is. “Ik wil naar een duurzame industrie en logistiek die kunnen floreren op een bewuste manier. En dat is niet gemakkelijk.”
Wakker liggen doet ze van de geopolitieke machtsverschuivingen en het politieke landschap. “Soms voelt het alsof er meer verdeeldheid ontstaat dan verbinding. Deze transities worden gemaakt of gebroken door sterk overheidsbeleid dat duurzame ontwikkeling stimuleert, een gelijkspeelveld waarborgt en een goed investeringsklimaat bevordert. Alleen dan kunnen we deze vooruitgang voortzetten en als industrieel en logistiek cluster bijdragen aan grondstoffen en klimaatdoelen van Nederland en Europa. Want als de industrie vertrekt zullen we nog afhankelijker worden van andere werelddelen. Business cases zijn niet altijd mooi rond te rekenen. Als we niet alleen maar aan geld denken hebben we slimme regelgeving nodig.” Ze vindt dat we daar soms veel te langzaam in gaan. “We hebben vergezichten nodig. We kunnen niet om de vier jaar de doelen verschuiven. Dan durft niemand te investeren. Je ziet dat het wél kan bij Sustainable Aviation Fuels (SAF): door verplichtingen tot bijmengen durven bedrijven te investeren.”
Klein beginnen
Ondanks de enorme opgaven hoopt Refke dat mensen vertrouwen blijven hebben. Een systeem veranderen is niet makkelijk en gaat traag, dit kan frustrerend zijn en vraagt om vertrouwen en positiviteit. “Niet alles hoeft meteen perfect. Je mag klein beginnen, ook in je eigen keuzes. Ik geloof dat het helpt om open te staan voor anderen. Om het gesprek met elkaar aan te gaan. Waardering te hechten aan andere perspectieven. Uiteindelijk komen we er wel. Daar mogen we op vertrouwen. Er zit echt al een verschil tussen nu en tien jaar geleden. Maar het gaat niet vanzelf. Dus laten we blijven dromen. Wees nieuwsgierig. Verbind. En durf ervoor te gaan!”
DEINING
In deze rubriek ontmoet je mensen die zich inzetten voor een slimme en duurzame Rotterdamse haven en aarde. Laat je door hen inspireren en help mee dit te verwezenlijken.
