Drugssmokkel in de haven kan alleen met hulp van binnenuit. Criminelen ronselen daarvoor havenwerkers die – in ruil voor snel geld – alle risico’s lopen. Zoals Jaap, die tien jaar de cel in draaide. Zijn bekentenisvideo dient nu als waarschuwing tijdens een trainingstournee die de komende maanden zo’n 4.000 havenwerkers weerbaarder moet maken tegen ronselaars.
Het begint allemaal heel geleidelijk’, klinkt de stem van Jaap – niet zijn echte naam – in de tot leslokaal verbouwde container die de komende maanden door de haven toert en vandaag een containerterminal op de Maasvlakte aandoet. Jaap vervolgt: ‘Je helpt mensen, er worden kleine vragen aan je gesteld. Je doet wat kleine dingen die totaal niets met drugs of wat dan ook te maken hebben. Alleen, geleidelijk aan wordt er meer van je gevraagd. En dan zit je erin.’ Voor Jaap liep dat slecht af, zo maakt de video duidelijk: hij kreeg tien jaar celstraf. ‘Eind van het liedje is dat je beroofd bent, je bent leeg.’
Pincodes
‘Naïef’, reageert een van de medewerkers na afloop. ‘Uiteindelijk word je altijd gepakt, zegt een ander. ‘Het is mooi dat jullie zo reageren’, zegt trainer Rens. ‘Maar de praktijk is dat genoeg haven werkers bezwijken voor de verleiding van snel geld.’ Er valt dan ook grof geld te verdienen met hand en spandiensten voor drugscriminelen: al snel 1000 tot 2000 euro per ‘uitgehaalde’ kilo drugs. En dat bedrag kan oplopen tot tienduizenden euro’s voor wie pincodes verstrekt, toe gangspasjes uitleent of een container kan ‘veiligstellen’. ‘En niet iedereen kan de verleiding weerstaan’, zegt Rens. ‘Zeker als je bijvoorbeeld schulden hebt.’ Al snel komen in de trainingscontainer de verhalen los. Meerdere medewerkers hebben te maken gehad met drugscriminaliteit. Meestal indirect. Bijvoorbeeld als ze ’s ochtends een opengebroken container aantroffen op het terrein. Maar soms ook rechtstreeks. ‘Hiervoor werkte ik bij een fruitterminal’, vertelt een van hen. ‘Daar ben ik wel eens benaderd. Wil je een Playstation, vroegen ze dan. Nee man, ik wil mijn school afmaken, was mijn reactie. Ik wilde er niks mee te maken hebben. Maar een tijdje later werden er wel drie collega’s opgepakt.’
Gratis auto
Maar soms zijn de ronselaars een stuk opdringeriger en laten ze niet zomaar los, weet trainer Rens. ‘Ik had hier laatst een jongen op de training. Die vertelde dat hij een autodealer bezocht en er meteen een verkoper op hem afschoot. Jij bent een goeie jongen, jij mag een auto uitzoeken. Toen die jongen dat weigerde, wilde die verkoper hem een envelop met briefgeld in zijn handen duwen. Die jongen wist meteen hoe laat het was en is direct vertrokken. Maar het zat hem toch dwars: hoe wist die ronselaar nu dat hij in de haven werkte? Pas later realiseerde hij zich dat er een sleutelhanger met het logo van zijn werkgever uit zijn zak stak...’ Het is bekend dat de ronselaars doel gericht en vasthoudend zijn. Tijdens een rollenspel maakt Rens duidelijk dat deze vlotte babbelaars over een hele trukendoos beschikken om je over te halen. Overdreven vriendelijkheid wordt afgewisseld met intimidatie. En vroeg of laat komt er een verleidelijke envelop met cash te voorschijn. ‘Als je die eenmaal aanpakt, dan hebben ze je in hun macht. Nu heb je je chantabel gemaakt en kun je er niet meer uitstappen.’ En heb je een gezin, dan ben je extra kwetsbaar, zo ondervond ook Jaap. ‘Het is heel ingrijpend in je privéleven. Je krijgt thuis bezoek, heel opvallend, met hele dikke auto’s, gouden kettingen.’ En: ‘Je vrouw, je kinderen, hebben er allemaal onder te lijden. Want je staat zwak, je kan niet stoppen, omdat je daarmee toch je gezin in gevaar brengt.’
Onderbuik
Gelukkig heeft Rens ook een paar goede adviezen. Allereerst: blijf onder de radar als havenwerker. ‘Dus niet in bedrijfs kleding naar huis. En pas op aan wie je vertelt wat je doet, op verjaardagen, in de kroeg, maar ook op social media.’ En als je toch te maken krijgt met een ronselaar? ‘Blijf rustig, zeg dat je geen interesse hebt en laat je niet verleiden tot een gesprek. Loop desnoods weg’, adviseert Rens. ‘Ik zeg dus niet: vertrouw niemand meer. Maar wel: volg je onderbuikgevoel en wees je bewust van de mogelijke gevolgen van wat je doet of zegt. Werken in de haven is tof. En zo houden we het ook graag.’
Steeds meer 'Uithalers' opgepakt
Bij de smokkel van drugs via de haven spelen ‘uithalers’ een steeds grotere rol: criminelen die drugs uit de containers halen. In 2020 pakte de politie 350 uithalers op in de Rotterdamse haven, begin september van dit jaar ging het zelfs om 110 aan houdingen in twee weken tijd. Deze uithalers krijgen vrijwel altijd hulp van binnenuit, bijvoorbeeld om het afgesloten bedrijfsterrein op te komen of om de juiste container te vinden. Als havenmedewerkers zich hiervoor minder makkelijk laten ronselen, hebben drugscriminelen het een stuk lastiger.
Begin september gaf burgemeester Aboutaleb de aftrap voor de trainings tournee ‘Rotterdamse haven, veilige haven’. Daarvoor is de container op de foto omgebouwd tot een kleine leslokaal, waarin de komende maanden zo’n 4000 havenmedewerkers een training krijgen om ze beter weerbaar te maken tegen ronselaars. Dat gebeurt door middel van rollenspellen, video’s, virtual reality en het uitwisselen van ervaringen.