‘Paddenstoelen’ verwelkomen al vijftig jaar de scheepvaart in Rotterdam
Leestijd: 4 minuten
De Kuip, de Kromme, de Koopgoot en de Zwaan; Rotterdammers zijn meesters in het geven van bijnamen. Als een schip vanaf de Noordzee arriveert in de haven, heet dat op zijn Rotterdams: het schip vaart ‘tussen de paddenstoelen’. Dat komt doordat er sinds de zomer van 1974 twee 30 meter hoge helikopterplatforms aan het begin van de Nieuwe Waterweg staan. Loodsen, slepers en personeel van Havenbedrijf Rotterdam noemen ze vanwege hun vorm de ‘paddenstoelen’. Voor hen betekent ‘tussen de paddenstoelen’ het begin van de haven.
Na de aanleg van de Maasvlakte moderniseerde Rijkswaterstaat – de beheerder van de hoofdvaarwegen van Nederland – de havenlichten aan het begin van de Rotterdamse haven in de Maasmond. Om de bakens te onderscheiden van het industrielicht ontwierp men verschillende lichtenlijnen die precies gelijk aan en uit gaan, zodat men vanaf zee direct kan zien dat die lichten bij elkaar horen.
Havenlichten Maasmond
De ‘paddenstoelen’ zijn onderdeel van die lijnen. Ze herbergen aan de voorkant twee imposante havenlichten. Havenlicht Noord is rood. Het staat in het verlengde van de Noorderpier, bij Hoek van Holland. Deze rode lichtlijn geeft de richting aan voor de schepen die over de Nieuwe Waterweg naar de Botlek en de stad willen varen.
1.040 meter ten zuiden ervan staat het havenlicht Zuid, even ten noorden van de Maasvlakte. Dit groene licht behoort tot de lichtenlijn die is bedoeld voor de zeeschepen met bestemming Calandkanaal, Europoort of Maasvlakte 2.
Officieel heten de ‘paddenstoelen’ de havenlichten Maasmond. Maar aan de helikopterplatforms, die in wezen alleen zijn aangelegd om het onderhoud van die lichten mogelijk te maken, danken de havenlichten hun bijnaam, legt Ed de Jong uit. De technisch adviseur van Rijkswaterstaat is al 34 jaar betrokken bij het onderhoud van de lichten en weet ook: “De havenlichten zijn tevens de juridische grens voor de overgang van zee- naar binnenhavengebied.”
Drenkelingenpost
Vijftig jaar geleden hadden ‘de paddenstoelen‘ ook andere functies. “Het was een drenkelingenpost van de KNRM. Mocht er een ramp gebeuren in de Maasmond dan konden ze vanaf het platform drenkelingen uit het water halen. Mede daarom is-ie zo ontworpen.” Het is op zich niet zo’n gekke gedachte. Op 21 februari 1907 verdronken 128 mensen in de Maasmond bij de scheepsramp met de ss Berlin. Maar gelukkig is de drenkelingenpost nooit gebruikt. Ed vervolgt: “Op het platform stond ook een zichtmeter, die keek of er mist was. Mist-detectoren zorgden er dan voor dat bij slecht zicht speciale lampen gingen branden. Op basis van die gegevens ging dan de aanwezige ‘nautofoon’ aan, een herriemaker die toetert bij mist.”
Armatuur
Door de basaltblokken om de havenlichten die zijn aangelegd om de golven te breken, lijkt het of ze aan land vast zitten, maar schijn bedriegt, ze staan op de zeebodem. De ‘armatuur’ is van beton. “De ‘paddenstoelen’ hebben veel te duchten van de elementen. Een stevige constructie was vereist. De betonnen paalschachten werden in september 1974 opgehangen in drijvende caissons en naar hun plek van bestemming gevaren, daar afgezonken en vervolgens verzwaard met ballastmateriaal.”
Omdat het leggen van een elektriciteitskabel naar het vasteland in die tijd niet mogelijk was, liet Rijkswaterstaat in het midden van de paal een dieselaggregaat plaatsen met daarboven olietanks. Daardoor was er geen ruimte voor een trap, vandaar het platform. Een helikopter moest worden ingeschakeld voor onderhoud en om de olievoorraad aan te vullen. En dat gebeurde in het begin eens in de zes weken.
Led-lantaarn
Bij een groot onderhoud in 2011 zijn zes zonnepanelen en een led-lantaarn met een bereik van zo’n vijftien kilometer geplaatst. Die maken sindsdien de olietank en bijbehorende aggregaat overbodig. De ‘paddenstoelen’ worden nu voornamelijk gebruikt door de luchtvaartindustrie voor proeflandingen en één keer per jaar gebruikt Rijkswaterstaat ze voor het jaarlijks onderhoud.
Het Rijk heeft geen plannen om de ‘paddenstoelen’ weg te halen, ook al vertrouwt de scheepvaart tegenwoordig ‘blind’ op de elektronische kaarten waarover het beschikt. “De lichten zijn meer een bevestiging dat de elektronische kaart klopt. Ook de pleziervaart maakt nog gebruik van de lichten. Die steekt dikwijls de Maasmond over en weet dankzij de lichten waar ze zijn. Niet ieder pleziervaartuig heeft elektronische kaarten aan boord.”
Het rijk beraadt zich nu over de verduurzaming van het onderhoud. “We willen ze best voor een symbolisch bedrag overdoen aan Havenbedrijf Rotterdam”, grapt Ed. Manager Martien Windhorst vult aan: “De ‘paddenstoelen’ zijn weer toe aan een nieuwe beurt. We vragen ons af hoe we het onderhoud op termijn zo duurzaam mogelijk kunnen doen. Maar de functie staat niet ter discussie. De ‘paddenstoelen’ behoren tot de belangrijkste markeringen van Nederland.”